اسیدنیتریک چیست؟
اسید نیتریک ماده‌ای شیمیایی و معدنی می‌باشد که شکل آن به‌صورت مایع و محلول در آب می‌باشد. در شرایط استاندارد به صورت مایع بی رنگ و شفافیت است. این ماده بسیار قوی می‌باشد و خاصیت اکسید کننده‌گی خورندگی بالایی دارد. اسیدنیتریک از نظر شکل ظاهری خالص، بی‌رنگ و نام دیگر آن جوهر شوره است. دارای بوی تیز و خنک است. این اسید با بازهای قوی به طور زیادی واکنش می‌دهد و هیدروژن را آزاد می‌کند. این ماده همراه با نیتروژنی که در آن حل شده‌است، بخار قهوه‌ای مایل به قرمز را آزاد می‌کند. در صورتی که این ماده تجزیه شود به دلیل وجود اکسیدهای ازت و آب در آن رنگ آن به حالت زرد تبدیل می‌شود و در اثر واکنش‌پذیری با کراتین پوست بدن انسان را نیز زرد می‌کند. علت این تغییر رنگ تجزیه آن به آب و اکسیدهای نیتروژن است. اسید نیتریک غلیظ به دلیل واکنش با کراتین، پوست انسان را زرد رنگ می‌کند. این لکه‌های زرد در هنگام خنثی شدن، به نارنجی تغییر رنگ می‌دهند.
کاربردهای اسیدنیتریک
اسید نیتریک در صنایع مختلف کاربردهای متعددی دارد. برخی از کاربردهای آن عبارتند از:
- تهیه نیترات آمونیوم برای کودها
- جداسازی طلا از نقره
- صنایع غذایی
- تهیه مواد منفجره (به عنوان مثال ، نیتروگلیسیرین و ترینیتروتولوئن )
- تولید رنگ
- ساخت پلاستیک
- متالوژِی
- شناور سازی سنگ معدن
- حکاکی عکس
- کاربرد در چوبکار
آیا اسید نیتریک خطرناک است؟
سمی بودن اسید نیتریک بسیار بالا است. هرچند در بسیاری از صنایع کاربرد دارد و در تولید بسیاری از محصولات استفاده می‌گردد. بیشترین خطری که اسید نیتریک دارد ناشی از سوختگی شیمیایی می‌باشد و علت آن تجزیه بافت‌های زنده به دلیل واکنش با پروتئین و آمید و هیدرولیز اسید است.
پیشنهاد اسید آنلاین: جدول قیمت اسید سیتریک
انواع اسید نیتریک ها بر اساس غلظت
- غلظت بیشتر از ۸۶ درصد، اسیدنیتریک دودزا یا fuming و دود قرمز
- اسیدنیتریک بالای ۹۵ درصد با نام دود سفید شناخته شده
از انواع اسیدهای بالا در سوخت‌های راکت استفاده می‌کنند. بر این اساس این ماده را می‌توان به دو دسته‌ی اسیدنیتریک خالص و با خلوص کمتر نیز تقسیم کرد. درکل این ماده در غلظت بالا به عنوان اسیدنیتریک دودزا شناخته می‌شود.
کاربرد اسیدنیتریک در تولید کود کشاورزی
شاید بتوانیم بگوییم که یکی از مهمترین کاربردهای اسیدنیتریک در تولید کود است. اسیدنیتریک‌ها توسط آمونیاک خنثی می‌شوند و تولید نیترات آمونیوم می‌کنند. کودهای نیتراته مانند نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم، نیترو فسفات، اوره وبرخی کودهای مخلوط از جمله کاربردهای این ماده در کشاورزی می‌باشد.
حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد از تولیدات اسیدنیتریک صرف تولید کود می‌شود.
مابقی این مقدار جهت تولید مواد منفجره، صنایع غذایی و سایر مواردی که ذکر کرده‌ایم استفاده می‌شود. این ماده یکی از مواد شیمیایی است که در تولید کودهای شیمیایی به کار می‌رود. این اسید برای تولید نیترات‌های پتاسیم، کلسیم، سدیم و آمونیوم استفاده می‌شود. نیترات‌های تولید شده با استفاده از این اسید به عنوان منبع نیتروژن در کودهای شیمیایی استفاده می‌شوند. نیتروژن ماده‌ی غذایی ضروری است و نیتروزن را برای گیاهان تامین می‌کند و از این طریق موجب افزایش عملکرد و تولید محصولات سالم و با کیفیت تر می‌شود.
عوارض استفاده بیش از حد کود اسید نیتریک
استفاده از کودهای شیمیایی در کشاورزی باعث افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصولات می‌شود. با این حال، استفاده بیش از حد از این کودها می‌تواند باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی و سطحی شود و برای محیط زیست مضر باشد. بنابراین، استفاده از کودهای شیمیایی باید به اندازه کافی و با رعایت اصول محیط زیستی صورت گیرد.
کاربرد اسید نیتریک در تمیزکاری و اسید شویی
از دیگر کاربردهای اسید نیتریک می توان به شست و شو و تمیزکاری اشاره کرد. به طوری که ۵ تا ۳۰ درصد اسید نیتریک با ۳۰ تا ۴۰ درصد اسید فسفریک به منظور پاک کردن رسوبات، ترکیبات منیزیمی و کلسیمی روی ظروف خوراکی و لبنیات به کار برده می شود. خاصیت خورندگی و حلالیت بالای این اسید باعث شده است که در شست و شو و اسیدشویی کاربرد های فراوانی از آن بشود.
جداسازی طلا از نقره با اسید نیتریک
در حدود پانصد سال پیش ازین ماده برای جدا ساختن طلا از نقره استفاده می‌شد. برای جداسازی طلا و نقره از هم، می‌توان از اسید نیتریک استفاده کرد. در این روش، طلا و نقره در اسید نیتریک حل می‌شوند و فلزاتی مثل مس و نقره در اسید حل می‌شوند. سپس با تیزاب کاری، طلا به صورت انتخابی رسوب می‌دهد.
کاربرد اسیدنیتریک در صنایع غذایی
اسید نیتریک در صنایع غذایی کاربردهای متعددی دارد. این ماده به عنوان یک ماده نگهدارنده در صنایع غذایی به کار می‌رود تا از رشد باکتری‌های خطرناک، به خصوص باکتری کلستریدیوم بوتولینوم، که می‌تواند سمی برای انسان باشد، جلوگیری گردد. در صنایع غذایی به عنوان یک ماده اکسید کننده و همچنین به عنوان یک ماده نگهدارنده برای مواد غذایی مانند گوشت، سوسیس، کالباس، پنیر، رب گوجه فرنگی، سس، نوشابه، آبمیوه، شربت، کنسرو، مربا، شیرینی، نان، بیسکوییت، شکلات، آدامس، آب نبات، چیپس، کره، روغن، ماست، مايونز، ترشي، سالاد و محصولات لبنی استفاده می‌شودبه کار می‌رود. اسید نیتریک به دلیل خواص آنتی باکتریال و ضد اکسیدانی که دارد، به عنوان یک ماده نگهدارنده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، اسید نیتریک به عنوان یک ماده اکسید کننده در تولید رنگ‌های غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین، اسید نیتریک به عنوان یک ماده برای رنگ‌دهی در بعضی از محصولات غذایی مانند گوشت و ژامبون‌هاهم استفاده می‌شود. با این حال، ایمنی مصرف مواد غذایی با اسید نیتریک موضوع مورد بحث بوده است. بر اساس مطالعه ای که توسط کالج امپریال لندن انجام شد، افزایش خطر ابتلا به سرطان در ارتباط با نیترات و نیتریت گوشت وجود دارد. مصرف مواد غذایی حاوی اسید نیتریک در حد اعتدال و طبق دستورالعمل های توصیه شده بسیار مهم است.
یون های نیتریت درحقیقت عامل بازدارنده از مسمومیت حاصل از باکتر‌های خطرناکی هستند که داخل محصولات غذایی وجود دارند. مواد افزودنی نیتریت برای تثبیت رنگ در گوشت‌های قرمز نیز به آنها افزوده می‌شوند. اگر گوشت های قرمز کشتار همان روز نباشند در نتیجه به آنها مقداری نیتریت زده می‌شود. در تولیداتی مانند سوسیس، کالباس، همبرگر و انواع گوشت ها از این ماده با عنوان نگهدارنده استفاده می‌شود.
مواد منفجره و اسید نیتریک
اسید نیتریک یکی از مواد شیمیایی است که در تولید مواد منفجره مانند TNT و RDX که رایج ترین مواد منفجره مورد استفاده در صنایع مختلف هستند، استفاده می‌شود TNT یک ماده منفجره قوی است که می‌تواند برای ایجاد انفجار مورد استفاده قرار گیرد و RDX یک ماده منفجره کم قدرت است که می‌تواند برای اهداف مختلف مانند انهدام اهداف یا ایجاد اثر سوختگی بر روی پارچه ها استفاده شود.
چوب‌کاری با اسید نیتریک
درنجاری و چوب‌کاری اسیدنیتریک جهت پیرشدن کاج و افرا به شکل مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده غالبا در غلظت کم (تقریباً ۱۰٪)، استفاده می‌شود. رنگی که از طریق این روش به‌دست می‌آید طلایی خاکستری است و شباهت زیادی به چوب قدیمی و موم‌ها دارد.
اسیدنیرییک در سوخت موشک
اسیدنیتریک‌ها در سوخت مایع موشک نقش اکسیدکنندگی دارند. این ماده یکی از سه اجزای سوخت مایع موشک‌ها است. این ماده در شکل دوددار قرمز در سوخت موشک استفاده می‌شود. این سوخت که RFNA نام دارد، حدود ۸۴ درصد اسیدنیتریک دارد. RFNA هنگام واکنش با آب بسیار گرمازا است و اشتعال پذیری مواد قابل احتراق را افزایش می دهد. همچنین به عنوان یک معرف آزمایشگاهی در حکاکی عکس استفاده می شود.
روش تولید اسید نیتریک
برای استخراج این ماده در گذشته از روش‌های مختلفی استفاده می‌شد که یکی از آنها سولفات آهن را به‌شکل گرم روی شوره که به شکل خالص است، اثر می‌دهند. وقتی ترکیب دو ماده به‌دست می‌آید مقداری ماسه، آهک به آن اضافه می‌کنند. تولید اسید نیتریک به صورت صنعتی با استفاده از فرآیندهای شیمیایی و تجهیزات ویژه انجام می‌شود. با این حال، می‌توان با استفاده از مواد شیمیایی معمولی مانند نمک‌های نیترات، اسید سولفوریک و مس، اسید نیتریک را با خلوص‌های مختلف در آزمایشگاه تولید کرد. در سال‌های بعدی روش دیگری که فرانسوی‌ها آن را ابداع کردند که آلومین نام دارد. که اختلاف نظرهایی در مورد بازده تولید در این دو روش وجود داشت.
روش‌های مختلفی وجود دارد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- روش اسید کاری (اسید نیتریک و هیدروکلریک اسید و اسید سولفوریک)
- استفاده از محلول سیانید
- استفاده از محلول اسید پراکسید
- سوزاندن بردهای الکتریکی
- استفاده از بی سولفات سدیم
- روش غالکاری بیولوژیکی
روش های نگهداری اسید نیتریک
اسید نیتریک یک اسید معدنی بسیار خورنده است که باید در جای خشک و خنک و دور از نور خورشید نگهداری شود. اسید نیتریک ایمن است، شما باید: اسید نیتریک را در مکانی امن و دور از مواد ناسازگار مانند ترکیبات آلی، فلزات، الکل ها یا رطوبت نگهداری کنید. در ظرف را محکم بسته و در یک منطقه خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری کنید. ظرف را به صورت عمودی و محکم بسته در کابینت نگهداری اسید نگه دارید. ان ماده را در سطح چشم یا بالاتر از آن ذخیره نکنید. ظروف نگهداری باید خشک باشند، زیرا اسید نیتریک می تواند با آب یا بخار واکنش داده و گرما و بخارات سمی، خورنده و قابل اشتعال تولید کند.
اسید نیتریک را در سینی نگهدارنده جداگانه خود در داخل کابینت مواد خورنده که برای اسیدها استفاده می شود، ذخیره کنید. هرگز اسید نیتریک را با حلال های قابل اشتعال و مواد قابل احتراق مانند اسید استیک نگهداری نکنید. در حالت ایده آل، اسید نیتریک باید در کابینت اسید خود ذخیره شود. با این حال، به دلیل ملاحظات فضایی، این همیشه ممکن نیست. بهترین مکان بعدی برای ذخیره سازی با سایر اسیدهای معدنی و در محفظه ثانویه ۱ اریک یک اسید معدنی بسیار خورنده است که باید در جای خشک و خنک و دور از نور خورشید نگهداری شود.
ایمنی اسیدنیتریک
اسید نیتریک را در مکانی امن و دور از مواد ناسازگار مانند ترکیبات آلی، فلزات، الکل ها یا رطوبت نگهداری کنید. در ظرف را محکم بسته و در یک منطقه خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری کنید. ظرف را به صورت عمودی و محکم بسته در کابینت نگهداری اسید نگه دارید. در سطح چشم یا بالاتر از آن ذخیره نکنید. ظروف نگهداری باید خشک باشند، زیرا اسید نیتریک می تواند با آب یا بخار واکنش داده و گرما و بخارات سمی، خورنده و قابل اشتعال تولید کند. اسید نیتریک را در سینی نگهدارنده جداگانه خود در داخل کابینت مواد خورنده که برای اسیدها استفاده می شود، ذخیره کنید.
دستورات نگهداری نیتریک اسید
هرگز اسید نیتریک را با حلال های قابل اشتعال و مواد قابل احتراق مانند اسید استیک نگهداری نکنید. در حالت ایده آل، اسید نیتریک باید در کابینت اسید خود ذخیره شود. بهترین مکان بعدی برای ذخیره سازی با سایر اسیدهای معدنی و در محفظه ثانویه است. علت اینکه بطری های اسیدنیتریک به رنگ قهوه ای هستند تجزیه‌ی آنها در مقابل گرما و یا نور می‌باشد. همین واکنش‌ها امکان دارد موجب تغییرهای کمی در بالای مایع در برابر گرما و نور شوند به علت اینکه اکسید نیتروژن قابلیت حل شدن کامل و یا نسبی در اسیدها را دارا می‌باشد.
اسیدنیتریک و خطرات آن
خطرات بسیار زیادی برای انسان در صورت در ارتباط بودن با اسیدنیتریک وجود دارد. از جمله این خطرات شامل موارد زیر می‌باشد:
تماس با چشم: سوزش بسیار شدید و در مواردی نابینایی
خوردن: آسیب های شدید معده، سوراخ شدن معده و گلو و بیهوشی
پوست: لکه‌ها و زخم‌های عمیق و در اثر برخورد موارد زیاد موجب مرگ نیز می‌شود.
دستگاه تنفس: شوک و تحریک ریه‌ها، سرفه و مشکل تنفسی
با توجه به موارد بالا در صورت مرتبط بودن با این ماده حتما موارد ایمنی را رعایت کنید.
قیمت و خرید انواع اسید از اسید آنلاین
اسید آنلاین مرجع قیمت روز اسید سیتریک در ایران با ارائه انواع گریدها و برندها، آماده ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه خرید انواع اسید است. برای استعلام قیمت و ثبت سفارش با ما تماس بگیرید:
[…] و مونوهیدرات و کاربرد و نقش آنها در صنایع مقاله‌ی اسیدسیتریک را مطالعه […]